Polska – liderem miłości do kapitalizmu: wyniki nowego badania

W latach od czerwca 2021 do października 2023 przeprowadzono międzynarodowe badanie dotyczące wizerunku gospodarki rynkowej i kapitalizmu w 35 krajach. Wyniki są jednoznaczne – w żadnym innym kraju nie kocha się kapitalizmu tak bardzo jak w Polsce, nawet w Stanach Zjednoczonych.

Badanie zostało zrealizowane przez Ipsos MORI w Polsce na próbie 1 096 reprezentatywnie dobranych osób w dniach od 30 lipca do 9 sierpnia 2021 roku. W sumie, w 35 krajach, odpowiedziało 35 550 respondentów.

Metodologia badania różniła się od innych badań rynku i kapitalizmu nie tylko ze względu na głębokość (tj. szczegółowość zadawanych pytań), ale także ze względu na szczególną metodę: hipoteza przed rozpoczęciem badania zakładała, że niektóre osoby odrzucają pojęcie „kapitalizmu” jako takie, chociaż ich rzeczywiste poglądy mogą być bardziej prokapitalistyczne. Dlatego jedna seria pytań, dotycząca „Wolności Gospodarczej”, konsekwentnie unikała używania słowa „kapitalizm”. Respondentom przedstawiono sześć stwierdzeń, z których trzy były na rzecz wolności gospodarczej i rynku, a trzy na rzecz silnej roli państwa.

W przeciwieństwie do tego, w dwóch innych seriach pytań użyto terminu „kapitalizm”. Na początku chcieliśmy dowiedzieć się, z czym respondenci kojarzą słowo „kapitalizm”; następnie każdemu z respondentów przedstawiono łącznie 18 stwierdzeń o kapitalizmie. Łącząc dane z ostatnich dwóch serii pytań, jesteśmy w stanie określić, co ludzie myślą, gdy pada słowo „kapitalizm”. Jest to interesujące w porównaniu z pierwszą serią pytań, gdzie odpowiedzi ujawniają, jak ludzie czują się wobec kapitalizmu, gdy nie używa się tego słowa.

Analiza odpowiedzi na stwierdzenia pro-państwowe i pro-rynkowe ujawnia, że stwierdzenia na rzecz silniejszej roli rządu uzyskały 15 procent aprobaty, w porównaniu do 37 procent aprobaty dla stwierdzeń pro-rynkowych, opowiadających się za zmniejszoną rolą rządu. Podzielenie średniej ze stwierdzeń pozytywnych przez średnią ze stwierdzeń negatywnych daje współczynnik 2,40. Współczynnik większy niż 1,0 oznacza dominację postaw pro-wolności gospodarczej, a współczynnik mniejszy niż 1,0 oznacza dominację opinii anty-wolności gospodarczych.

Stwierdzenie, które w Polsce zdobyło największą aprobatę (46 procent), brzmiało: „Uważam, że to prywatne przedsiębiorstwa powinny same decydować, jakie produkty wytwarzać i jakie ceny za nie ustalać; państwo nie powinno w to interweniować”. Najmniejsza zgoda (10 procent) dotyczyła stwierdzenia: „Potrzebujemy znacznie większej interwencji państwa w gospodarkę, ponieważ rynek wielokrotnie zawodzi”.